تاثیر انقلاب اسلامی بر سایر نهضت های اسلامی                                                 نویسنده :سودابه سادات گنجی

اقبال لاهوری در کتاب فلسفه خود پیش‏بینی می‏کند که تهران در آینده قرارگاه مسلمانان خواهد شد. همین طور هم شد و پس از انقلاب اسلامی، ایران به صورت ام‏القرای اسلام در آمد. زیرا انقلاب اسلامی ایران، در پیدایش، در کیفیت مبارزه و در ا نگیزه... از سایر انقلاب ‌ها جداست، و از این رو می‏توا ند در پیامدها و دستاوردها نیز، متمایز و پیشروتر از سایرانقلابها باشد و البته این ویژگی‌ها، ریشه در دین و باورهای برخاسته از مذهب دارد. به عبارت دیگر، این ا نقلاب بر آمده از مذهب، به احیای دین و تجدید حیات اسلام در ایران و جهان مدد رسا ند که یکی از ا بعاد آن، تولد و تداوم بخشی به حیات جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر در دو دهه اخیر است. به این دلیل،                              

 چند سؤال در این‏باره پیش روی ماست، از جمله: 1 ـ چرا انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر تأثیر گذاشت ؟  2 ـ انقلاب‏اسلامی‏ایران، چه تأثیراتی بر حرکت‌های سیاسی‏اسلامی‏معاصرگذاشت؟ 3 – میزان تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر نهضت‏های سیاسی اسلامی چقدر است

 ?بسترهای تأثیرپذیری جنبش‏های اسلامی از انقلاب اسلامی

در پاسخ به این سؤال که چرا انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر تأثیر گذاشت می‏توان به موارد مشترک فراوان موجود بین انقلاب اسلامی ایران و آن جنبش‏ها اشاره کرد. از این وجوه یا زمینه‏های مشترک که از آنها به عنوان عوامل همگرایی یا عناصر همسویی و همرنگی نیز می‏توان یاد کرد، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

معنای صدور انقلاب ما، این است که همه ملتها بیدار شوند و همه دولت‏ها بیدار بشوند و خودشان را از این گرفتاری هایی که دارند...نجات بدهند.

1 ـ ایده واحد: انقلاب اسلامی ایران ، بر پایه وحدانیت خدا (لااله‏الاالله) و رسالت پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله (اشهدان‏محمدارسول‏الله) بنا شده است، کعبه را قبله آمال و آرزوهای معنوی خود می‏داند، قرآن را کلام خداوند سبحان و آن را منجی بشریت گمراه تلقی می‏کند، و به دنیای پس از مرگ و قبل از آن، به صلح، برادری و برابری ایمان دارد همانگونه که ا مام خمینی رحمه‏الله فرمود: «در کلمه توحید که مشترک بین همه است، در مصالح اسلامی که مشترک بین همه است، با هم توحید کلمه کنید.». سایر جنبشهای اسلامی نیز دراین خصوصیت باانقلاب اسلامی ایران نقطه اشتراک دارند.

 2 ـ دشمن یکسان: انقلاب اسلامی و جنبش‏های اسلامی دارای دشمن مشترکند. این دشمن مشترک که همان استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا(شیطان بزرگ) و اسرائیل(غده سرطانی) است، همانند کفار قریش، مغولان وحشی،صلیبیون‏مسیحی، استعمارگران اروپایی و صربهای نژادپرست و... کیان اسلام را تهدید می‏کننددر حالی که انقلاب اسلامی با طرح شعار «نه شرقی و نه غربی» عَلَم مبارزه علیه دشمن مشترک جهان اسلام را به دوش گرفته است. امام خمینی رحمه‏الله در این باره فرمود: «دشمن مشترک ما که ا مروز اسرائیل و آمریکا و امثال اینهاست که می‏خواهند حیثیت ما را از بین ببرند، و ما را تحت ستم دوباره قرار بدهند، این دشمن مشترک را دفع کنید.» در عرصه درونی نیز، مسلمانان دشمن مشترکی دارند، این دشمن مشترک، عقب‏ماندگی است و همین مسأله است که تما می کشورهای جهان اسلام را در سطح کشورهای جهان سوم باقی نگاه داشته است.

3 ـ آرمان مشترک :انقلاب اسلامی ایران و جنبش‏های اسلامی معاصر، خواهان برچیده شدن ظلم و فساد و اجرای قوانین اسلام و استقرار حکومت اسلامی در جامعه مسلمانان و به اهتزاز در آوردن پرچم لااله‏الاالله در سراسر جهان از طریق نفی قدرت‌ها و تکیه بر قدرت لایزال الهی و توده‏های مردمند. به سخن ا مام خمینی(ره)، در این مورد توجه کنید: «همه در میدان باشند، با هم باشند، ما می‏خواهیم اسلام را حفظ بکنیم، با کناره‏گیری نمی‏شود حفظ کرد، خیال نکنید که با کناره‏گیری تکلیف از شما سلب می‏شود.»

4ـ وحدت‏گرایی : تأکید انقلاب اسلامی و رهبری آن بر لزوم وحدت همه قشرها و همه مذهب‌های اسلامی در نیل به پیروزی در صحنه داخلی و خارجی، زمینه دیگر گرایش جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر به سوی انقلاب اسلامی است؛ چون، انقلاب اسلامی با الگوپذیری از اسلام ناب محمدی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله هیچ تفاوتی بین مسلمانان سیاه و سفید، اروپایی و غیر اروپایی قائل نیست، بر جنبه‏های اختلاف برانگیز در بین مسلمین پای نمی‏فشارد، بلکه با ایجاد دارالتقریب فِرَق اسلامی، برپایی روز قدس، صدور فتوای امام خمینی(ره)علیه سلمان رشدی و برگزاری هفته وحدت و...در جهت اتحاد مسلمانان گام برداشته است. به همین دلیل، طیف گسترده‏ای از گروه‏های غیرشیعی و حتی جنبش‏های آزادی‏بخش غیراسلامی، انقلاب اسلامی ایران را الگو و اسوه خود قرار داده‏اند. بنابراین، جای شگفتی نیست که مسلمانان سنی مذهب فلسطینی به نام و یاد امام خمینی رحمه‏الله به عملیات شهادت طلبانه دست می‏زنند. مجیب‏الرحمان شامی، روزنامه‏نگار پاکستانی در این باره می‏گوید: «تأثیر بزرگ دیگر امام این است که گر چه ایشان یک رهبر شیعه بودند...با این وجود مبلّغ جدایی نبودند، فریاد او برای اسلام بود.»

5 ـ مردم مداری : مردم‏گرایی انقلاب اسلامی، عا ملی در گسترش انقلاب و پذیرش آن از سوی ملت‌های مسلمان بوده است. رهبری انقلاب 1357، بر این باور بود که باید به ملت‌ها بها داد نه به دولت‌ها. مردمی بودن که یکی از ویژگی های انقلاب اسلامی ایران است، در جنبش‏های سیاسی اسلامی راه یافته است. به عبارت دیگر، این جنبش‏ها دریافته‏اند که اسلام توانایی بسیج توده‏های مردم را دارد. بر این اساس، آنها از اتکا به قشر روشن‏فکر به سوی اتکا به مردم گرایش یافته‏اند و در نتیجه پایگاه مردمی خود را گسترش داده‏اند؛ مثلاً هسته اصلی مبارزه در فلسطین را روحانیون، دانشجویان، جوانان و نوجوانان تشکیل می‏دهند. به هر روی، پس از انقلاب اسلامی ایران، جنبش‏ها مبارزات خود را به صورت مردمی پی می‏گیرند. به عقیده دکتر حسن الترابی رهبر جبهه اسلامی سودان، انقلاب اسلامی، اندیشه کار مردمی و استفاده از توده‏های مردم را به عنوان هدیه‏ای گران‏بها، به تجارب دعوت اسلامی در جهان اسلام عطا کرد. گرایش به اندیشه کار مردمی، جنبش‏های اسلامی را به سوی وحدت‏طلبی مذهبی و قومی سوق داد؛ به عنوان مثال، یکی از مواد بیانیه شش ماده‏ای مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، بر وحدت اسلامی تکیه دارد. در مجموع، این امر، جنبش‏های اسلامی سیاسی را از اختلاف و تفرقه دور ساخته و آنها را از تشکیلات قویتر، امکانات وسیعتر، حمایت گسترده‏تر و پایداری بیشتر برخوردار ساخت شکل دیگر تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر، به تقلید شعارهای انقلاب اسلامی از سوی جنبش‏گران مسلمان بر می‏گردد؛ مثلاً، در سال 1358، شیعیان احساء در عربستان سعودی، برای نخستین بار مراسم زیارت عاشورا را در ملأ عام بر پا کردند. شعار مردم مسلمان معترض ترکیه، قبل از کودتای 1359 آن کشور، استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی بود. شهروندان کابل برفراز بام منازل خود فریاد الله‏اکبر سر می‏دادند، در پلاکاردهای مسلمانان مصر شعار لاشرقیه و لاغربیه دیده شده است. مردم کشمیر در راهپیمایی دویست هزار نفری 1369 شعار الله‏اکبر و خمینی رهبر را مطرح کردند. جهاد اسلامی فلسطین بر آن است که فلسطینی‏ها همان شعارهایی را سر می‏دهند که انقلاب اسلامی منادی آن بود. آنها فریاد می‏زنند: لااله‏الاالله، الله‏اکبر، پیروزی از آن اسلام است.

در واقع، آنها شعارهای قوم‏گرایی و الحادی را به یک سو انداختند و شعارهای انقلاب اسلامی را برگزیدند. در سال های 1369تا1379 در خیابان های کیپ تاون آفریقای جنوبی ندای الله اکبر، بسیار شنیده شد. این، یادآور و مؤید این کلام رهبری انقلاب است که فریاد الله‏اکبر مردم الجزایر بر پشت بام ها درس گرفته از ملت انقلابی ایران است.

6-تأثیر فرهنگی :امور فرهنگی از آن جهت مهم هستند که پایه و اساس امور سیاسی و حرکت های سیاسی را فراهم می‏آورند. به دیگر سخن، امور فرهنگی زمینه‏ساز امور سیاسی‏اند؛ به همین دلیل، رنگ وبوی سیاسی به خود می‏گیرند و در مقوله سیاسی، شایستگی مطرح شدن را می‏یابند. از این رو، در این بخش، صرفا چند مقوله فرهنگی بازگشت به ارزش های مبارزه اسلامی، پیروی شعائر و شعارهای انقلابی ایران و... را مطرح می‏کنیم. انقلاب مردمی ایران از بعد فرهنگی تأثیرات بسزایی ازخود بجای گذاشت؛ یکی از آثار فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر حرکت های اسلامی و سیاسی معاصر، تظاهرات به سبک ایران است که در برخی از کشورهای اسلامی اتفاق افتاد.

7- جهاد :انقلاب اسلامی ایران ارزش های فرهنگی نوینی را در مبارزه سیاسی جنبش‏های اسلامی مطرح کرد. یکی از این ارزشها گرایش به جهاد است. جنبش‏های اسلامی پس از انقلاب اسلامی ایران، جهاد، شهادت و ایثار جان را به عنوان اصول اساسی پذیرفته‏اند. به بیان دیگر، اصولی چون جهاد، شهادت و فداکاری که سمبل حرکت های انقلابی شیعیان و شعار انقلاب اسلامی بود، به عنوان اصول اساسی مبارزه پذیرفته و به صورت تکلیف و فریضه دینی جلوه‏گر شد. سخنگوی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در دیدار با امام رحمه‏الله و در خطاب به ایشان گفت: «با ظهور انقلاب شما، ملت مسلمان و بزرگ ما فهمید که راهش، راه جهاد و مبارزه است.» شیخ اسعد تمیمی یکی از رهبران فلسطینی در این باره گفت:«تا زمان انقلاب ایران، اسلام از عرصه نبرد غایب بود، حتی در عرصه واژگان؛ مثلاً به جای جهاد از کلماتی چون نضال و کفاح استفاده می‏شد.» البته جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر، این کلمات را به شکل‏های مختلفی چون عملیات شهادت طلبانه(مثل فلسطین)و یا مبارزه مسلحانه و جنگ(مانند افغانستان) به کار گرفته‏اند.

8- مسجد :جنبش سیاسی اسلامی معاصر به تأثیر از انقلاب اسلامی ایران از مسجد سرچشمه می‏گیرد و به مسجد و اماکن مقدسه ختم می‏شود. حتی دانشجویان انقلابی، حرکت های ضد دولتی خود را از مسجد دانشگاه‏ها سامان می‏دهند. بدینسان، مساجد رونق تازه‏ای یافته‏اند و مرتب بر ساخت مساجد تازه افزوده می‏گردد؛ به عنوان مثال، تعداد مساجد ساخته شده در فلسطین طی سال های 1378 و 1379سه برابر سال های قبل از آن بود. همچنین برنامه‏های مساجد افزایش یافته، گفتگوهای سیاسی در مساجد زیاد شده، گرایش به مسجد و نمازهای جمعه و جماعت فزونی گرفته و مساجد بیش از گذشته به مرکز مخالفت های ضد دولتی تبدیل گردیده است. هسته‏های اصلی مبارزه از درون مساجد و با فکر و اندیشه اسلامی شروع و گسترش یافت و مبارزات به شکلی مردمی و همه‏جانبه درآمد. به همین دلیل، دومین مرحله انتفاضه که در ماه‏های پایانی 1379 شکل گرفت، به انتفاضة‏الاقصی معروف است، قبل از آن نیز، به انتفاضه، انقلاب مساجد می‏گفتند. شاید به این علت، امام جماعت مسجدالاقصی می‏گوید مسجد به صورت منبع الهام، ثبات و پیوستگی مبارزان فلسطینی علیه اشغال‏گران درآمده است.

9- حجاب :از دیگر مظاهر انقلاب اسلامی ایران که در پیروان جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر دیده می‏شود، حجاب است. با پیروزی انقلاب اسلامی، گرایش به حجاب اسلامی در اقصی نقاط جهان اسلام فزونی گرفت. حتی در برخی از کشورهای اسلامی چون لبنان و الجزایر، چادر که سمبل حجاب ایرانی است، مورد استفاده قرار گرفت. در ترکیه، علی رغم مخالفت های دولتی، رعایت حجاب رو به گسترش است. زنان فلسطینی گرایش بیشتری به حجاب پیدا کرده‏اند، در کنار آن، گرایش به نماز بیشتر شده، انتشار مجلات و نشریات اسلامی افزایش یافته و مشروب فروشی ها و مراکز فساد و فحشا مورد حملات زیادی قرار می‏گیرند. حجاب اسلامی، حتی تا دل اروپا هم نفوذ کرده است، به گونه‏ای که گرایش به حجاب در مدارس فرانسه و مخالفت مکرر دولت این کشور با حجاب، پدیده‏ای به نام جنگ روسری را پدید آورده و اینک، به منع استفاده از حجاب در مدارس و ادارات عمومی و دولتی فرانسه انجامید یکی دیگر از آثار فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر حرکت های اسلامی و سیاسی معاصر، تظاهرات به سبک ایران است که در برخی از کشورهای اسلامی اتفاق افتاد؛ مثلاً، مردم شهرهای عراق، چون نجف و کربلا در تأیید انقلاب اسلامی ایران و به تأسی از آن، در روز 23 بهمن 1357، تظاهراتی شبیه به ایران برپا نمودند. در پی آن، تظاهراتی به شکل ایران در شهرهای کاظمین، الثوره، بغداد و دیاله به رهبری آیت‏الله محمد باقر صدر برقرار شد. حتی در آغاز انتفاضه جدید مردم عراق؛ یعنی در 1370، آنها همانند تظاهرات کنندگان ایرانی مخالف شاه در سال‏های 1356 و 1357، شهر حلبچه را به خمینی شهر نامگذاری کردند و کنترل شهرها را به دست گرفتند. شیعیان عربستان سعودی اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در شهرهای قطیف، صفرا، اباقیق، خنجی و شیهات دست به تظاهرات زدند. تظاهرات مشابهی در سال 1357 در شهرهای قونیه، یوزکات و کوجائیلی ترکیه صورت گرفت. این روند، کم و بیش در سالهای بعد نیز ادامه یافت.

10- شعارنویسی :شعارنویسی به شیوه مبارزان انقلابی ایران مورد توجه جنبش‏گران مسلمان است. به عنوان مثال، مردم مصر در مخالفت با رژیم مبارک، شعارهای لااله‏الاالله، محمد رسول الله(ص) و آیات قرآن را بر روی شیشه اتومبیل می‏نویسند. در نجف، شعارهایی از قبیل «بله به اسلام» و «نه به عفلق» بر روی دیوارها نوشته می‏شد.